Stan prawny na dzień 20 marca 2019 r.

Wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy

1. Podstawy prawne.

• ustawa z dnia 27kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
• rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 8 czerwca 2016 r.  w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać plany operacyjno-ratownicze

2. Zakłady stwarzające ryzyko wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.

W Polsce, wg danych Centralnego Instytutu Ochrony Pracy, zagrożenie poważnymi awariami przemysłowymi jest stosunkowo duże. Jest to niepokojące, gdyż tego rodzaju awarie niosą zagrożenie nie tylko pracownikom rodzimego zakładu, ale również mieszkańcom, stąd wiele uwagi poświęca się w przygotowanie odpowiednich zasad i procedur postępowania ratowniczego na wypadek wystąpienia takiej awarii. Procedury te powinny być ujęte w planach operacyjno-ratowniczych: wewnętrznym i zewnętrznym.

Przystępując do omawiania kwestii związanych ze sporządzeniem wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego na wstępie należy wyjaśnić pojęcia odnoszące się do odpowiedniej klasyfikacji zakładów przemysłowych, co z kolei ma wpływ na wymagane do opracowania dokumenty związane z zapewnieniem bezpieczeństwa w przypadku wystąpienia awarii.

Wyjaśnienie pojęć:

Poważna awaria – to zdarzenie, w szczególności emisja, pożar lub eksplozja, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.

Poważna awaria przemysłowa – to poważna awaria powstała w zakładzie.

Zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej – rozumie się przez to zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej lub zakład
o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.

Zakład stwarzający zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej – w zależności od rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznej znajdującej się w zakładzie uznaje się za zakład o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii, albo za zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii.

3. Wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy.

Prowadzący zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii jest obowiązany do opracowania wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego, a w razie zagrożenia awarią przemysłową lub jej wystąpienia do niezwłocznego przystąpienia do jego realizacji. Wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy opracowuje się na podstawie scenariuszy poważnej awarii przemysłowej wymienionych w raporcie o bezpieczeństwie dotyczących zdarzeń, w szczególności pożarów, wybuchów i emisji, charakteryzujących się najbardziej niekorzystnymi skutkami. Plan wewnętrzny obejmują swoim zakresem teren zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.

Plan wewnętrzny składa się z następujących elementów:

• ze strony tytułowej;
• z części dotyczącej: charakterystyki zakładu, organizacyjnej, operacyjnej, informacyjnej.

Część dotycząca charakterystyki zakładu zawiera:

• szkic określający położenie zakładu w terenie, z zaznaczeniem kierunków geograficznych oraz lokalizacji najbliższych jednostek osadniczych na każdym kierunku, granic administracyjnych, głównych dróg i szlaków kolejowych, a także rodzaj użytku gruntowego;
• wykaz scenariuszy poważnych awarii przemysłowych wymienionych w raporcie
  o bezpieczeństwie, z zaznaczeniem scenariuszy zawartych w planie wewnętrznym;
• wykaz kart charakterystyki dla posiadanych substancji niebezpiecznych;
• ogólną charakterystykę poszczególnych instalacji stwarzających zagrożenie poważną awarią przemysłową;
• informacje o: systemie i rozkładzie czasu pracy, z określeniem szacunkowej liczby osób pracujących na poszczególnych zmianach, wraz ze schematem struktury organizacyjnej zakładu w czasie poważnej awarii przemysłowej, służbach zakładowych niebędących jednostkami ochrony przeciwpożarowej, które zgodnie z planem wewnętrznym realizują zadania mające na celu likwidację poważnej awarii przemysłowej lub ograniczanie jej skutków;
• informacje o jednostce ochrony przeciwpożarowej funkcjonującej w zakładzie, dotyczące: rodzaju jednostki ochrony, schematu struktury organizacyjnej, minimalnej obsady osobowej, systemu i rozkładu czasu pracy, w tym systemu podnoszenia stanów osobowych w przypadku powstania poważnej awarii przemysłowej, wyposażenia jednostki ochrony przeciwpożarowej, które może być wykorzystane podczas prowadzenia działań ratowniczych, w tym pojazdów ratowniczych, z podaniem parametrów technicznych i taktycznych, zestawienia ilości środków gaśniczych, w tym środków pianotwórczych, neutralizatorów
  i sorbentów;
• zestawienie innych sił i środków znajdujących się w dyspozycji zakładu, które mogą być wykorzystane podczas działań ratowniczych.

Część organizacyjna zawiera w szczególności:

• wykaz osób upoważnionych przez prowadzącego zakład do: uruchomienia działań w przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej oraz podejmowania działań ograniczających skutki poważnej awarii przemysłowej na terenie zakładu, kierowania działaniami ratowniczymi na terenie zakładu i ich koordynacji, przekazywania informacji właściwemu terytorialnie komendantowi wojewódzkiemu lub powiatowemu (miejskiemu) Państwowej Straży Pożarnej, uruchamiania działań związanych z usuwaniem skutków poważnej awarii przemysłowej poza terenem zakładu;
• schemat systemu ostrzegania osób znajdujących się na terenie zakładu i innych podmiotów o wystąpieniu poważnej awarii przemysłowej oraz ustalenia w zakresie wczesnego ostrzegania o poważnych awariach przemysłowych organów odpowiedzialnych za wprowadzenie wżycie planów zewnętrznych;
• sposób postępowania pracowników zakładu w przypadku ogłoszenia alarmu o poważnej awarii przemysłowej;
• sposób organizacji i prowadzenia ewakuacji ludzi imienia;
• zadania komórek organizacyjnych zakładu, służb zakładowych i pracowników zakładu
  w zakresie ograniczania i likwidacji skutków poważnej awarii przemysłowej wynikających
  z analizy scenariuszy zawartych w planie wewnętrznym, z uwzględnieniem: działań ograniczających skutki poważnej awarii przemysłowej, w tym – gdy istnieje taka możliwość – zwiększenia ciśnienia w wewnątrzzakładowej sieci wodociągowej stanowiącej źródło wody do celów przeciwpożarowych, czynności ratowniczych, w tym udzielania pierwszej pomocy przed przybyciem pierwszej jednostki ochrony przeciwpożarowej lub zespołu ratownictwa medycznego, stosowania urządzeń i instalacji zabezpieczających procesy technologiczne, bezpiecznego zatrzymania instalacji stwarzających zagrożenie poważną awarią przemysłową, organizacji przyjęcia sił i środków zewnętrznych podmiotów ratowniczych;
• w przypadku zakładów, na terenie których funkcjonują jednostki ochrony przeciwpożarowe – zasady przejmowania kierowania działaniami ratowniczymi;
• wykaz osób zatrudnionych w zakładzie oraz podmiotów spoza zakładu przewidzianych do współdziałania z kierującym działaniem ratowniczym;
• zadania innych podmiotów realizujących działania ratownicze na podstawie odrębnych umów lub porozumień zawartych z prowadzącym zakład;
• możliwości zakładu w zakresie logistycznego wsparcia długotrwałych działań ratowniczych, w tym zapewnienia środków gaśniczych;
• sposób postępowania mający na celu usunięcie skutków poważnej awarii przemysłowej i przywrócenie środowiska do stanu poprzedniego, określający: zasady zabezpieczania miejsca wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, dokumentowanie powstałych poważnych awarii przemysłowych oraz ich skutków, zadania komórek organizacyjnych zakładu i osób oraz podmiotów zewnętrznych w zakresie przywrócenia środowiska do stanu poprzedniego, w tym zadania wynikające z umów lub porozumień;
• ustalenia w zakresie udzielania pomocy w usuwaniu skutków poważnych awarii przemysłowych poza terenem zakładu;
• w razie konieczności ustalenia w zakresie szkoleń dla pracowników na temat obowiązków, które będą musieli wykonywać, oraz – w odpowiednich przypadkach – w zakresie koordynacji tych szkoleń ze służbami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo poza terenem zakładu.

Część operacyjna zawiera w szczególności:

• szkic terenu zakładu;
• wykaz instalacji stwarzających zagrożenie poważną awarią przemysłową;
• karty informacyjne instalacji opracowane oddzielnie dla każdej instalacji stwarzającej zagrożenie poważną awarią przemysłową;
• wykaz kart operacyjnych;
• karty operacyjne wykonane oddzielnie dla każdego scenariusza zawartego
  w planie wewnętrznym.

Część informacyjna składa się w szczególności z:

• charakterystyki rodzajów zagrożeń poważnymi awariami przemysłowymi,
  z uwzględnieniem ich potencjalnych skutków dla ludności i środowiska;
• wykazu zastosowanych środków zapobiegawczych i działań, które będą podjęte
  w przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej;
• zaleceń dotyczących działań, które zagrożona ludność powinna podjąć, oraz ze sposobu, w jaki powinna się zachować w razie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej;
• informacji przedstawionych w formie zestawienia porozumień według podmiotów oraz zadań o podjęciu współpracy z innymi podmiotami w zakresie postępowania
  w przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej oraz ograniczenia jej skutków;
• wykazu podmiotów, w tym zarządcy infrastruktury kolejowej, zarządców dróg oraz zarządzającego lotniskiem, do których prowadzący zakład przekazał informację
  o udostępnieniu, ogłoszeniu i przekazaniu informacji dotyczącej środków bezpieczeństwa i sposobu postępowania w przypadku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej.

Prowadzący zakład o dużym ryzyku jest obowiązany do przedłożenia komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego
w następujących terminach:

• co najmniej na 30 dni przed dniem uruchomienia zakładu nowego lub jego części;
• 2 lat od dnia zaliczenia zakładu innego do zakładu o dużym ryzyku.

Wewnętrzny plan operacyjno-ratowniczy podlega analizie oraz przećwiczeniu (co najmniej raz na 3 lata), w celu jego aktualizacji i dokonania w nim uzasadnionych zmian
(w szczególności należy brać pod uwagę zmiany wprowadzone w instalacji, w sposobie funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej, stan wiedzy dotyczącej zapobiegania, zwalczania i usuwania skutków awarii przemysłowej, a także postęp naukowo-techniczny).

Za analizę, przećwiczenie i aktualizację planu odpowiada prowadzący zakład o dużym ryzyku, o czym niezwłocznie zawiadamia komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej oraz wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. 

Zasady opracowania planów ochrony obiektów